καυστικές ουσίες ή καυστικά

Χημικά προϊόντα ικανά να καταστρέψουν –όταν έρθουν σε επαφή– τους ζωντανούς ιστούς, προκαλώντας σε αυτούς αισθητές τοπικές αλλοιώσεις. Στις κ.ο. περιλαμβάνονται προϊόντα που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις χημικές τους ιδιότητες· από τα πιο κοινά είναι οι βάσεις, τα ισχυρά οξέα, η φαινόλη, ο νιτρικός άργυρος, ο χλωριούχος υδράργυρος (διαβρωτική άχνη υδραργύρου) και ορισμένα αποπνικτικά χημικά αέρια του τύπου της δύσοσμης αναθυμίασης. Οι ισχυρές βάσεις έχουν την ιδιότητα να υδρολύουν τις ουσίες πρωτεϊνικής φύσης, εμφανίζοντας έτσι μια ειδική δράση διαλυτοποίησης, ενώ τα ισχυρά οξέα –που έχουν ασθενή υδρολυτική δράση– προκαλούν πιο ήπια αποτελέσματα. Ως εξαίρεση αναφέρεται το πυκνό θειικό οξύ, με ισχυρά αφυδατική δράση, το πυκνό νιτρικό οξύ και το βασιλικό ύδωρ, τα οποία, εκτός από την αφυδάτωση των ιστών, προκαλούν και την καταστροφή των πρωτεϊνών, καθώς ενώνονται με αυτές. βλάβες από κ.ο. Τοπικές αλλοιώσεις στους ιστούς των ζωικών οργανισμών, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με τις ιδιότητες, τη συγκέντρωση και τον χρόνο δράσης των κ.ο. Οι βλάβες αυτές ενδέχεται να συνίστανται σε μια απλή φλεγμονώδη υπεραιμία, όπως για παράδειγμα μια ερυθρότητα του δέρματος ή του βλεννογόνου που έχει προσβληθεί, ή στον σχηματισμό μιας κρούστας από κατεστραμμένους ιστούς, η οποία περιορίζεται πάντοτε στην επιφάνεια όπου επέδρασε η κ.ο. Τα οξέα και οι αλκαλικές ουσίες εμφανίζουν διαφορετική συμπεριφορά ως προς τις καυστικές τους ικανότητες· τα πρώτα σχηματίζουν ξηρές κρούστες, ενώ οι δεύτερες προκαλούν υγρές κρούστες, που γεμίζουν από υγρά των γύρω ιστών. Όταν δεν υπάρχουν δευτερογενή μολυσματικά φαινόμενα, οι υγιείς ιστοί απομονώνουν προοδευτικά την περιοχή που έχει υποστεί τη βλάβη, ώσπου αυτή να εξαφανιστεί και να παραμείνει τελικά μία ουλή. Η υποκειμενική συμπτωματολογία της βλάβης από καυστικά χαρακτηρίζεται από σφοδρούς και παρατεταμένους πόνους. Η θεραπεία συνίσταται στην ελάττωση των πόνων με παυσίπονα εσωτερικής χρήσης ή αναισθητικές τοπικές πομάδες. Ορισμένα χημικά καυστικά, όπως ο νιτρικός άργυρος, το τριχλωροοξικό οξύ και ο ανθρακικός ανυδρίτης χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς, για να καταστραφούν δηλαδή παθολογικοί ιστοί ή δερματικά νεοπλάσματα και βλέννες, όπως αγγειώματα, κονδυλώματα, κρεατοελιές, κοκκιώματα κ.ά.